وبلاگ

 

در زندگی روزمره در جوامع مختلف مسائل اجتماعی فراوان سبب ایجاد ناکامیهایی خواهد شد و در برابر ناکامی‌ها معمولاً تضاد، پرخاشگری و اضطراب به وجود می‌آید. چنین شرایطی احتمالاً در پاره ای موارد موجبات ایجاد و بروز واکنش‌های عصبی را فراهم می‌سازد.

 

علل ترس و اضطراب امتحان :

 

بنابر تحقیقات انجام شده در ایران و گزارش هفته مشاوره استان فارس علل اضطراب امتحان به شرح زیر مشخص شده است :

 

۱ ) نداشتن آمادگی کافی برای امتحان.

 

۲ ) وجود رقابت درسی زیاد بین دانشجویان.

 

۳ ) سختگیری بیش از حد خانواده.

 

۴ ) بعضی مسائل و مشکلات روانی مثل وسواس و غیره.

 

«وین» wine در مطالعات خود در زمینه نقش عوامل شناختی در ایجاد اضطراب ‌به این نتیجه رسید که بچه های پراضطراب نسبت به بچه های کم اضطراب بیشتر به تکالیف بی ربط و حرف زدن با خود می پردازند.

 

هولاندورت (Hollandswor THC) معتقد است که افراد پراضطراب افکار و مشغله ذهنی زیادی دارند که موجب تضعیف عملکرد این گونه افراد می شود و در مقابل بچه های کم اضطراب افکار و مشغلۀ ذهنی پایینی دارند که موجب تسهیل در افکار این دانشجویان می‌شوند. تحقیقاتی را که روی بزرگسالان در زمینه اضطراب در زمان امتحان صورت می گرفت نشان داد که افراد پراضطراب نسبت به افراد کم اضطراب در زمان امتحان بیشتر دارای افکار تضعیف کننده تکلیف هستند.

 

بعد ترس :

 

در اغلب بحث‌های مربوط به هیجان، ترس جای مهمی را به خود اختصاص داده است. وقتی آن را به عنوان علت اصلی اختلالات عصبی شناخته اند این هیجان شدید از آن جهت اهمیت ویژه ای دارد که در آن حالت فشار و تخریب به طور بالقوه از نظر مقدار و اهمیت بر حالت سازندگی تفوق دارد. و معمولاً آمادگی برای بروز واکنش‌های اجتنابی بیشتر از آمادگی برای کنشهای اکتسابی است. مدارکی که تاکنون از تحقیقات داروشناسی به دست آمده نشانگر این مطلب است که آدرنالین ترشح شده در حین ترس با افزایش تولید اسید لاکتیک و تغییر در مصرف گلوکز و اکسیژن باعث کاهش تحریک عضلانی می شود. در حالی که ترس کم (همچون بیم ضعیف) ممکن است واقعاً باعث افزایش عملکرد فرد می شود. چون همان طوری که ترن (۱۹۴۵) نشان داده است هنگامی که ترس ضعیف باشد آدرنالین قدرت انتقال بافت‌های عصبی خود را زیاد می‌کند و به هنگام ترس شدید، قدرت انتقال آن را کاهش می‌دهد این نکته بین آن است که ترس ضعیف موجب آن می شود که کارایی عضلانی به حد مطلوب خود برسد.

 

نظریه های اضطراب :

 

اضطراب به عنوان یک تعارض ناهشیار :

 

فروید اضطراب روان رنجور را نتیجه یک تعارض ناهشیاری می‌دانست که بین تکانه های نهاد و محدودیتهای که خود و فراخود اعمال می‌کنند، ایجاد می شود. از آنجایی که بسیاری از تکانه های نهاد یا ارزش‌های اجتماعی یا شخصی در تضاد هستند. آدمی را دستخوش تهدید می‌کند. دختر جوان ممکن است احساسات بسیار خصمانه ای را نسبت به مادرش دارد به هشیاری خود راه ندهد. چون این احساسات با عقایدش به اینکه فرزند باید پدر و مادرش را دوست داشته باشد در تعارض است.

 

هرگاه این دختر به احساسات حقیقی خود اذعان کند، در آن صورت خودپنداره اش را نسبت به عنوان «دختری مهربان» مخدوش کرده و با خطر از دست دادن محبت و حمایت مادر روبرو می شود. هر بار که وی نسبت به مادرش احساس خشم می‌کند، اضطرابی در او به وجود می‌آید که خود هشداری است برای خطی که در پیش است در این هنگام وی برای راندن تکانه های اضطراب زا از بخش هشیار ذهن خود به تدابیر دفاعی دست می زند.

 

اضطراب به عنوان پاسخ آموخته شده :

 

در نظریه یادگیری اجتماعی به جای تعارض های درونی، شیوه هایی در مدار توجه قرار می‌گیرد که طی آن اضطراب را از یادگیری با برخی موقعیت‌ها مرتبط می شود دختر بچه ای که والدینش او را به خاطر عصیان در برابر خواسته هایشان و پافشاری بر خواسته های خودش تنبیه کرده‌اند، سرانجام یاد می گیرند که درد تنبیه را به رفتار ابراز وجود پیوند دهد از این راه بعدها هر بار دختر به فکر ابراز وجودی و ایستادگی در برابر والدین خود می افتد، مضطرب می شود. پژوهش‌هایی که با حیوانها انجام شده نشان می‌دهد که خاموش شدن پاسخدهی اجتنابی تا چه اندازه ای می‌تواند دشوار باشد. حیوان که یاد گرفته اجتناب از ضربه برخی در جعبه دو سره از روی مانعی بپرد ممکن است یاد بگیرد که با دریافت نشانه هشدار همواره از روی مانع بپرد اگرچه به جز چند کوشش سخت در همه کوشش‌های بعدی به دنبال هشدار ضربه ای در کار نباشد. این میزان حتی یک بار هم به فرصت یادگیری این نکته را به خود می‌دهد که ضربه برق قطع شده است^[۳].

 

اضطراب در معنا نداشتن کنترل :

 

در سومین دیدگاه گفته می شود احساس اضطراب دست می‌دهد که آدمی با موقعیتی روبرو می شود که کنترلی بر آن ندارد. ممکن است با موقعیت تازه ای روبرو گردیم و مجبور شویم آن را با دیدی که از دنیا و خودمان داریم در هم آمیخته و سازمان بدهیم در غالب نظریه های اضطراب کنترل ناپذیر بودن آنچه روی می‌دهد و احساس درماندگی در برابر آن، هسته و مدار نظریه است. مثلاً طبق نظریه روانکاوی، اضطراب هنگامی ایجاد می شود که تکانه های کنترل ناپذیری خود را به خطر می اندازد. مطابق نظریه یادگیری استماعی، هنگامی که آدمیان مضطرب می‌شوند که با محرک دردآوری روبرو می‌شوند که فقط از راه اجتناب می توان آن را کنترل کرد. کمی بعد خواهیم دید که درجه و شدت اضطرابی که در موقعیت‌ها فشار زا احساس می شود تا حد زیادی بستگی ‌به این دارد که در نظر شخص آن موقعیت تا چه اندازه در اختیار و کنترل است.

 

عوامل کمک کننده به ایجاد اضطراب نگرانی :

 

به طور کلی باید دانست که ایجاد اضطراب و نگرانی از امتحان به هیچ وجه به استعداد کم لیاقت توانایی و مهارت و قدرت خلاقه بستگی ندارد بلکه به عوامل زیر بستگی دارد

 

۱ ) به فشار وارده از دیگران به خود و یا از خود به خود

 

۲ ) به چگونگی ارزیابی خود

 

۳ ) به اهمیت و ارزش هر امتحان

 

۴ ) به نحوه زندگی در زمان‌های گذشته و آینده

 

۵ ) به داشتن و نداشتن حق انتخاب روش های دیگر

 

۶ ) به چگونگی روبرو شدن با شکست یا موفقیت

 

۷ ) به داشتن روحیه رقابتی سالم و یا ناسالم

 

۸ ) به نظریه (باید) در مقابله نظریه (مایل بودن و خواستن)

 

۹ ) به تمرکز و یا پراکندگی فکر

 

۱۰ ) به وجود تفکر و تصور و بدبینانه و خوش بینانه

 

۱۱ ) به داشتن یا نداشتن نحوه یادگیری مؤثر و مفید مطالب موردنظر

 

۱۲ ) به داشتن و نداشتن روش به خاطر آوردن مطالب درسی

 

۱۲ ) به میزان آمادگی برای امتحان

 

۱۴ ) به میزان مطالب دانسته شده ‌در مورد هر امتحان

 

۱۵ ) به افکار، احساسات، تصورات، نظریات، حالات شخص درباره خود، انتخاب محل تحصیل (مدرسه یا دانشگاه) و شکل امتحان و زندگی.

 

به نتیجه ای که می توان از موارد فوق گرفت این است که اگر موفقیت شخص در زندگی و تحصیل به برنده شدن وی محدود ومشخص شود به بیشتر در معرض فشار روانی و اضطراب و نگرانی واقعی می شود^[۴].

 

کنار آمدن با اضطراب (رفع یا کاهش آن ) :