وبلاگ

كشور ایران علی­رغم وسعت زیاد در زمره كشورهای كم جنگل دنیا محسوب می شود و امروزه بخشی از نیاز چوبی خود را از طریق واردات تأمین می نماید. تنها بخش كوچكی از این سرزمین (جنگل های شمال) پوشیده از جنگل های تجاری بوده كه قسمتی از نیازهای چوبی كشور توسط این جنگل­ها برآورده می­ شود. تقریبا” تمامی گرده­بینه­های بهره ­برداری شده توسط چوبكش­های زمینی[1] از عرصه ­های جنگلی شمال كشور خارج می­شوند. در واقع می­توان گفت چوبكشی زمینی معمول­ترین روش مورد استفاده برای خروج چوب است (Wasterlund and Hassan, 1995).

تحقیق حاضر سعی دارد با در نظر گرفتن روند تدریجی تغییرات در كوبیدگی، شیاری شدن، جابجایی عمودی، تولید رواناب و هدررفت خاك[9] و تعیین سطح آستانه كوبیدگی مسیرهای اسكیدررو در ترددها و شیب­های طولی مختلف مسیر چوبكشی به سؤالات اساسی زیر پاسخ دهد:

1- تراكم خاك با  شیب طولی مسیر و تعداد تردد چه ارتباطی دارد؟

2- وضعیت و میزان فرسایش ناشی از ماشین در شیب­ها و ترددهای مختلف چگونه است؟

3- چه ارتباطی بین عمق شیار با شیب طولی و تعداد تردد وجود دارد؟

4- روند کاهش رطوبت خاک در ترددها و شیب­های مختلف چگونه است؟

5- وضعیت كلی تخریب خاك[10] در مسیرهای چوبكشی چگونه است؟

بر همین اساس، فرضیه ­هایی كه این تحقیق در پی رد یا اثبات آنهاست، به شرح زیر می­باشند:

1- میزان كوبیدگی خاك در شیب های طولی مختلف تفاوت معنی­داری ندارد.

2- اختلاف فرسایش خاك ایجاد شده در شیب­های طولی و ترددهای متفاوت معنی­دار است.

3- عمق شیار ایجاد شده در شیب­ها و ترددهای مختلف یكسان نیست.

4- اختلاف میزان رطوبت خاک در شیب­ها و ترددهای مختلف معنی دار است.

5- وضعیت كلی تخریب خاك در كلیه مسیرهای چوبكشی بسیار شدید می­باشد.

1-2 كلیات

1-2-1 كوبیدگی

خرید اینترنتی فایل کامل :

خاك تشكیل شده از ذرات جامد و حفراتی كه با آب یا هوا پر شده ­اند، افزایش وزن مخصوص مجموع تخلخل خاك را كاهش می­دهد. حفرات موجود در خاك دارای اندازه و ابعاد متنوع هستند كه اصولاً به وسیله بافت و ساختار خاك تعیین می­شوند (Webb, 2002). در طول فرایند كوبیدگی حفرات بزرگ خاك در مقایسه با حفرات ریزتر بیش­تر مستعد تخریب هستند، از این­رو كوبیدگی بیش­تر بر تخلخل­های بزرگ خاك تاثیر می­گذارد (Yavuzcan et al., 2005). تخلخل­های بزرگ نقش مهم­تری در نگهداشت آب و هوا ایفا می­كنند. علاوه بر این شرایط مطللوبی برای گسترش ریشه و رشد گیاهان و جانوران خاك ایجاد می­كند (Greacen and Sands, 1980). در پی كاهش تخلخل­های بزرگ در اثر كوبیدگی حركت آب و هوا در خاك كاهش یافته و محدودیت­های فیزیكی در مقابل نفوذ ریشه­ها ایجاد می­ شود (Trautner and Arvidsson, 2003).

1-2-2 جابجایی

طبق تعریف جابجایی عبارت از هر حرکت فیزیکی مواد خاکی ناشی از تردد تجهیزات چوبکشی و حرکت تنه­ها است. جابجایی شامل برداشت خاک به وسیله تجهیزات، تایرها، تنه­ها و بی حفاظ ماندن مواد زیر سطحی است (Quesnel and Curran, 2000) منظور از جابجایی در اینجا حرکت مواد خاکی در اثر فرسایش نیست. جابجایی به همراه کوبیدگی دو تخریب عمده خاک­های جنگلی هستند (Tan et al., 2005). عوامل اصلی تعیین کننده جابجایی خاک شامل شیب، وضعیت دامنه، نوع و کیفیت روش چوبکشی مورد استفاده در چوبکشی زمینی می­باشد (Williamson and Neilsen, 2003).

1-2-3 شیاری شدن[19]

بنا به تعریف کانال ایجاد شده به طول حداقل 2 متر و عمق حداقل 5 سانتی­متر در زیر چرخ ماشین­آلات چوبکشی است (MacDonald et al., 2001). شیاری شدن عموماً در ظرفیت­های رطوبتی بالا و در ترکیب با کوبیدگی اتفاق می­افتد (Pöyry, 1992). شیار ایجاد شده سبب قطع زهکش زیر سطحی (Aust et al., 1993) شده و به واسطه ایجاد کانال و كاهش نفوذپذیری در بستر به علت كوبیدگی، رواناب افزایش یافته و در نهایت سبب فرسایش خاک می­ شود (Pöyry, 1992). از دیگر اثرات شیاری شدن وارد شدن صدمات فیزیكی به سیستم ریشه ای موجود است كه می ­تواند برای درختان باقی مانده در عرصه مضر باشد. این وضعیت بیش­تر گونه ­هایی كه از طریق ریشه جوش تكثیر می­كنند زیان آور می­باشد (Pöyry, 1992).

1-2-4 فرسایش

جدا شدن لایه سطحی زمین بوسیله نیروهای اعمال شده توسط آب، باد و یخ می­باشد، که میزان آن در اثر فعالیت­های انسانی به سرعت افزایش می­یابد (Rab et al., 2005). یکی از مهم­ترین عوامل تسریع کننده میزان فرسایش در جنگل، بهره ­برداری و عملیات چوبکشی است (Croke et al., 2001). درجه فرسایش در عرصه ­های جنگلی به فاکتورهایی چون نوع و کیفیت روش اعمال شده (Rab et al., 2005)، طول دامنه، شیب، میزان بارندگی، شدت و استمرار بارندگی، نفوذپذیری (Grigal, 2000)، تاج پوشش، تراکم نهال و عمق لاشبرگ بستگی دارد (Hartanto et al., 2003).

جابجایی تنها در زمان چوبکشی اتفاق ­افتاده حال آن که فرسایش می ­تواند در طول چوبکشی و یا زمانی غیر از آن نیز به وقوع بپیوندد. فرسایش سبب تأثیرات زیان­آور در درون و بیرون از عرصه می­ شود. تأثیرات درون عرصه ­ای شامل کاهش حاصل­خیزی[20] در نتیجه هدررفت عناصر غذایی، مواد آلی، خاک معدنی و بیرون افتادگی خاک زیر سطحی نامطلوب است (Grigal, 2000; Hartanto et al., 2003). تأثیرات بیرون عرصه­ایی آن نیز شامل کاهش کیفیت آب، افزایش تولید رسوب و اثرات منفی روی رودخانه است (Greacen and Sands, 1980). به طور کلی در حین عملیات چوبکشی و بهره ­برداری به­ دلیل کاهش میزان نفوذپذیری (Pöyry, 1992; Carter and McDonald, 1996) میزان رواناب و به دنبال آن میزان فرسایش و هدررفت خاک نیز افزایش می­یابد (Greacen and Sands, 1980).